"Ο Νίκος Ξυλούρης ο Αρχάγγελος της Κρήτης"Γράφει η Νότα Κυμοθόη

"Ο Νίκος Ξυλούρης ο Αρχάγγελος της Κρήτης" Γράφει η Νότα Κυμοθόη*

        Σαν σήμερα το 1936 στις 7 Ιουλίου σε μια οικογένεια παραδοσιακών λυράριδων γεννήθηκε στ΄ Ανώγεια της Κρήτης ο Νίκος Ξυλούρης. Μια εποχή δύσκολη καθώς οι Γερμανοί το 1944 έκαψαν  τ΄ Ανώγεια κι οι κάτοικοι του χωριού του ξεριζώθηκαν. Το χωριό του ερήμωσε κι αυτός ο πόνος του ξεριζωμού ήταν ένα από τα μεγάλα του βιώματα στην παιδική του ηλικία. Επέστρεψαν στο χωριό τους το 1945, όταν ελευθερώθηκε η Κρήτη απ΄ τα γερμανικά στρατεύματα των Ναζί. Παιδί ακόμα κι αποκτά την πρώτη του λύρα και παίζει μαζί με την οικογένειά του σε γάμους και πανηγύρια. Η κρητική μουσική, ο ήχος της λύρας που αναπτερώνει τις μαραμένες ψυχές, η αγάπη του για την Κρήτη και τον πονεμένο λαό της έσπρωξαν το Νίκο από μικρό στην γνώση της μουσικής. Στα 17 του μετακομίζει στο Ηράκλειο και παίζει λύρα στο κέντρο "Κάστρο" αλλά είναι ανήσυχος με το ευρωπαϊκό ρεύμα ξένης μουσικής που έρχεται να εξαφανίσει την παραδοσιακή μουσική του τόπου του. Μετά από το γάμο του το 1958 οι συντοπίτες του Κρητικοί τον στηρίζουν και τον υποστηρίζουν καλώντας τον να παίζει σε γλέντια οικογενειακά και κατορθώνει να κυκλοφορήσει τον πρώτο του δίσκο με τίτλο"Μια μαυροφόρα που περνά". Οι δυσκολίες σε καμιά οικογένεια δεν απουσιάζουν κι ο Νίκος Ξυλούρης αγωνίζεται με τη μουσική του για την οικογένειά του καθώς έπρεπε να επιβιώσει ο ίδιος μαζί με τη γυναίκα του και τα δυο του παιδιά. Ηχογραφεί κι άλλους δίσκους 45 στροφών και κατορθώνει να βραβευτεί το 1966 στο Σαν Ρέμο της Ιταλίας για τη λύρα του, παίζοντας "συρτάκι". Οι τουρίστες που έρχονται στην Κρήτη και στην Ελλάδα κι αναζητούν το άκουσμα αυτό κι ο χορός αυτός γίνεται μόδα και πασίγνωστος σε όλη την τουριστική Ελλάδα. Το 1967 κατορθώνει κι ανοίγει στο Ηράκλειο το μουσικό κέντρο "Ερωτόκριτος" και λύνει το θέμα της επιβίωσής του. Η φωνή του μοναδική, μελωδική και η λύρα του έκαναν τον Νίκο Ξυλούρη γνωστό σε  όλη την Κρήτη. 

      Το 1969 ηχογραφεί και κυκλοφορεί σε δίσκο την "Ανυφαντού" ενώ συνεχίζει να εργάζεται σκληρά με πάθος σε αυτό που αγαπά, το τραγούδι και τη μουσική ως λυράρης. Παίζει σε γάμους και πανηγύρια κι είχε την τύχη σε γαμήλιο γλέντι στ΄ Ανώγεια να τον ακούσει ο διευθυντής της δισκογραφικής εταιρείας "Κολούμπια" ο Τάκης Λαμπρόπουλος, που τον ηχογράφησε κι έστειλε την κασέτα στον Σταύρο Ξαρχάκο, που ζούσε στο Παρίσι. Ο Ανωγειανός λυράρης Νίκος Ξυλούρης έγινε το θέμα συζήτησης καθώς η σπουδαία φωνή του άρεσε στους γνωστούς Συνθέτες της εποχής του. Τ΄ Ανώγεια η αγαπημένη του Κρήτη μένουν πίσω καθώς μετακομίζει στην Αθήνα, όπου εμφανίζεται σε "μπουάτ" της Πλάκας στην Αθήνα και αγαπιέται από το αθηναϊκό κοινό. Ηχογραφεί το 1970 τους δίσκους του "Ο Ψαρονίκος"  και "Μαντινάδες".

    Γνωρίζεται με τον Γιάννη Μαρκόπουλο και του προτείνει να ερμηνεύσει τα τραγούδια του δίσκου "Χρονικό" το 1970 και την επόμενη χρονιά το 1971 τα"Ριζίτικα". Η συνεργασία του αυτή έγινε σταθμός στη ζωή του καθώς εμφανίζεται στην μπουάτ "Λήδρα" όπου τον γνωρίζει και τον ακούει το καλλιτεχνικό κοινό της Αθήνας μαγεμένο από τη φωνή του και τη λύρα του. 

 Ηχογραφεί το 1972 τους δίσκους του "Διάλειμμα", "Ιθαγένεια" και "Διόνυσε Καλοκαίρι μας"

      Μέσα στα χρόνια της Δικτατορίας περνάει τα δικά του επαναστατικά μηνύματα στη μπουάτ που τραγουδά και το Καλοκαίρι του 1973 συμμετέχει ενεργά στο θεατρικό έργο "Το μεγάλο μας τσίρκο" που πρωταγωνιστεί η Τζένη Καρέζη κι ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο "Αθήναιον" με μουσικοσυνθέτη τον Σταύρο Ξαρχάκο, τραγουδά και παίζει λύρα. Το κοινό τον αποθανατίζει. Έχει γίνει ο σπουδαιότερος τραγουδιστής αυτής της εποχής καθώς η νεολαία τον έχει αγκαλιάσει με πολύ μεγάλη αγάπη. Ο Κρητικός από τ΄ Ανώγεια αποτελεί την φωνή των νεολαίων που επαναστατούν για να διώξουν τη Χούντα από την πατρίδα μας. 

    Ακολουθούν ηχογραφήσεις των δίσκων του το 1973 "Ο τροπικός της Παρθένου", "Ο Ξυλούρης τραγουδά για την Κρήτη", Ο Στρατής Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγάπανθους", "Περήφανη ράτσα". Εργάζεται πολύ κι αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο κάθε ηλικίας και ιδιαίτερα από τη νεολαία. Τα τραγούδια του τραγουδιούνται παντού κι ακούγονται παντού.

    Το 1974 ηχογραφεί και κυκλοφορεί τους δίσκους του "Ακολουθία" και "Το μεγάλο μας τσίρκο". Το 1975 ηχογραφεί και κυκλοφορεί τους δίσκους του "Παραστάσεις", "Ανεξάρτητα", "Κομέντια, η πάλη χωρικών και βασιλιάδων", "Καπνισμένο τσουκάλι", "Τα που θυμούμαι τραγουδώ".

      Η υγεία του έχει αρχίσει να του δημιουργεί προβλήματα. Εργάζεται όμως ακόμα σκληρά. Και το 1976 ηχογραφεί και κυκλοφορούν οι δίσκοι του " Κύκλος Σεφέρη", "Ερωτόκριτος", "Η συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης". Το 1977 ηχογραφεί και κυκλοφορούν οι δίσκοι του "Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι" και "Τα ερωτικά". 

      Βρίσκεται στην μεγαλύτερή του δόξα όταν μαθαίνει πως έχει καρκίνο στους πνεύμονες. Ηχογραφεί και κυκλοφορεί το 1978 τους δίσκους του "Τα Ξυλουρέικα", "Τα αντιπολεμικά", "Σάλπισμα" και "14 χρυσές επιτυχίες".

    Μια φωνή αλησμόνητη για όσους είχαμε τη χαρά να τον ακούσουμε, νεαρά τότε εγώ, είχα εντυπωσιαστεί κι είχα ερωτευτεί την Κρήτη και τους Κρητικούς. Έκλαιγα ακούγοντας τη λύρα του, δίχως να γνωρίζω το γιατί κι έβγαλε το μαύρο του μαντήλι από το κεφάλι του, το φίλησε και μου το έδωσε. Ο φίλος μου τότε που με συνόδευε, ένα παληκάρι από τον Άγιο Γεώργιο της Βοιωτίας ο Γιώργος Ντίας ζήλεψε κι έκανε σκηνές. Κρατώ ακόμα αυτό το μαντήλι, το τιμημένο της Κρήτης.

        Ένας άνθρωπος μοναδικός του οποίου η φωνή, τα τραγούδια και η λύρα του σημάδεψαν την εποχή πριν αλλά και μετά τη Χούντα. Η μεταπολίτευση αγκάλιασε τα τραγούδια του που ακούγονταν παντού. Ο ίδιος έλεγε "εγώ τους ίδιους ανθρώπους έβλεπα να κανονίζουν επί χούντας τους ίδιους βλέπω και τώρα" αναφερόμενους σε συνεντεύξεις σχετικά με τις δισκογραφικές εταιρείες.

  Το δισκοπωλείο μέσα στη στοά, απέναντι από την Εθνική βιβλιοθήκη της Αθήνας είχε γίνει στέκι για όσους θέλαμε ν΄αγοράσουμε τους δίσκους του.

    Η μάχη όμως με την θανατηφόρα νόσο χανόταν παρά τις θεραπείες που έκανε και τον Φεβρουάριο του 1980 ο Νίκος Ξυλούρης αποχαιρέτησε αυτήν τη Γη οπού τον στέγασε, τον λάτρεψε ο κόσμος και το όνομά του μαζί με τη φωνή και τη λύρα του, τα τραγούδια του έμειναν πίσω για να τα τραγουδούν οι άνθρωποι και να τον θυμούνται. Ο Νίκος Ξυλούρης πέρασε στην αθανασία ενός πνεύματος με πάθος για τη ζωή, για την Κρήτη, για τη λύρα, για τους ανθρώπους που αγαπούν τη Λευτεριά και αγωνίζονται για την πατρίδα τους και τα ιδανικά τους.

Στ΄Ανώγεια της Κρήτης στην πλατεία είναι το σπίτι του Μουσείο και οι άνθρωποι τίμησαν με έναν ανδριάντα που έχουν στήσει προς τιμήν του στην αγαπημένη του πατρίδα.

Νίκος Ξυλούρης ή Ψαρονίκος ή Αρχάγγελος της Κρήτης, Έλληνας Μουσικός, λυράρης και τραγουδιστής. Αθάνατος!

* Η Νότα Κυμοθόη είναι Λογοτέχνης και Εικαστικός